Willen op termijn voldoende advocaten beschikbaar blijven voor het verlenen van rechtsbijstand aan minder draagkrachtigen, dan is nu een reëel perspectief op verhoging van toevoegingsvergoedingen nodig. Dat stelt de Raad voor de Rechtsbijstand in het recent verschenen position paper over de stelselherziening.
De raad gaat in zijn notitie uitgebreid in op de contourennota die minister Dekker eind vorig jaar presenteerde. Ook wijst de raad nog eens op rapporten van externe commissies en op de eigen nulmeting en monitors, waaruit een positief beeld rijst over het stelsel. ‘Nederland kent een goed stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand, maar het kan beter.’
De raad onderkent de stelling van Dekker dat een volumedaling van het aantal toevoegingen een dubbel effect heeft. ‘Er ontstaat ruimte in het budget doordat een aantal toevoegingen niet meer hoeft te worden betaald. En een eventuele prijsstijging is van toepassing op minder toevoegingen, waardoor de extra kosten lager uitvallen. Dat beeld kan worden versterkt door de genoemde andere maatregelen.’
Tegelijkertijd bevat het kabinetsvoorstel volgens de raad maatregelen die extra investeringen en hogere exploitatiekosten vergen. ‘De haalbaarheid van de perspectieven blijft erg onduidelijk. De Raad pleit voor een expliciete kwantitatieve onderbouwing.’
Haalbaarheid
De raad denkt niet dat de plannen van Dekker zonder extra geld kunnen worden gerealiseerd. ‘Omdat het perspectief van haalbaarheid voor het pakket ontbreekt, vraagt de overheid feitelijk advocaten diensten te blijven leveren tegen een tarief waarvan vaststaat dat het te laag is. Daarmee groeit het risico dat advocaten dat niet meer willen doen. In het personen- en familierecht is die trend al waarneembaar.’
De Raad distantieert zich met nadruk van de stelling van Dekker dat de kwaliteit van de rechtsbijstand een black box zou zijn. Cliënten waarderen hun advocaat met gemiddeld een 7,7, verdachten in strafzaken zelfs met een 8,3.
Bovendien heeft overleg met de NOvA geresulteerd in beleid waardoor in 2020 90 procent van de toevoegingen binnen het bereik van specifieke deskundigheidseisen valt, stelt de RvR. Vanaf dan zijn advocaten in niet meer dan vier hoofdrechtsgebieden actief. ‘Daarmee worden reële nieuwe stappen gezet,’ aldus de raad. ‘Aan een goed draagvlak hiervoor zal perspectief op inkomensverbetering bijdragen.’ Verdergaande versteviging van kwaliteit en kostenbesparing door uitval van toevoegingen is volgens de Raad mogelijk door de introductie van preferred suppliership.’
Rechtshulppakketten
Volgens de raad kunnen rechtshulppakketten een bijdrage leveren aan een meer integrale oplossing van problemen. ‘Het is de moeite waard dit concept te beproeven, ook bij andere aanbieders.’ Om te voorkomen dat onnodig te grote en dure pakketten worden ingezet, denkt de raad dat een groot scala van pakketten nodig is, samen met toezicht op de inzet daarvan.
Verandering van het stelsel zal de nodig tijd vergen.‘De raad is net als het kabinet voorstander van een gefaseerde aanpak van veranderingen waarbij je eerst uitprobeert wat werkt en wat niet.’
